Tre spennande funn merkjer seg ut

– Vêret er skiftande og vaktene travle for alle som samlar inn data på oseanografi, plankton, bentos, fisk, fugl og kval, seier havforskar Rupert Wienerroither. Han er toktleiar på fartøyet F/F «Helmer Hanssen».

Det er eitt av tre fartøy som dekkjer Barentshavet i HI sitt årlege økosystemtokt. «G.O. Sars» har nettopp vendt tilbake til Tromsø, og «Johan Hjort» er framleis til sjøs. 

På toktet granskar havforskarane alle bitane i økosystemet, frå plankton til kval. Det er såleis viktig for å forstå Barentshavet og kunne gje gode råd til forvaltinga.

«Helmer Hanssen» dekkjer vest-, nord- og nordaust-sida av Svalbard. Til no har botntrålfangstane vert dominert av torsk, gapeflyndre og snabeluer. 

– Det er alltid like spennande å sjå kva som kjem opp i trålen. Så langt har vi hatt tre spennande obervasjonar, seier Wienerroither. 

1: Steinbitegg

Denne gule ballen er steinbitegg. 

– Ballen er 15 centimeter i diameter, veg 782 gram og består av omtrent 10 000 steinbit-egg, seier toktleiaren. 

– Som oftast er det hannen som vaktar egga fram til dei klekker, og vi veit at fiskane krøllar seg rundt egga. 

Flekksteinbiten på bilete var ein av fleire steinbitar frå same trålstasjon, på rundt 345 meters djup. Her fekk toktdeltakarane to blåsteinbit, éin flekksteinbit og sju gråsteinbit. Alle var mellom 54 og 112 centimeter. 

– Vi veit difor ikkje om flekksteinbiten og egga faktisk høyrer saman, men basert på djupna og størrelsen både på fisken og eggballen er det ikkje usannsynleg, seier Wienerroither. 

2: Istorsk 

– Istorsk lever vanlegvis under drivis og i issprekker, men han har også vorte observert i isfrie område og nær botnen – akkurat som denne. 

Eitt og anna eksemplar dukkar opp på økosystemtoktet, men ikkje kvart år og aldri mange. Både istorsken og polartorsken vart med i eit botntrålhål på 450 meter. 

– Forskjellen mellom polar- og istorsk er ganske tydeleg om ein har begge artane i ei viss størrelse, seier Wienerroither. 

Han er ein av HIs fremste ekspertar på å artsbestemme fisk. For å skilje dei to torskane, peikar han på forskjell i augestørrelse i forhold til snutelengda, og lengda på overkjeven i forhold til auget. Fargen på dei to fiskane varierer, og er difor ikkje brukande som kjenneteikn.  

– Dei meir tolmodige tel også gjellegitterstavar og sjekkar tennene.

3: Håkjerring 

– Håkjerring er ikkje eit så uvanleg syn i trålhal i kalde farvatn. Likevel er det spesielt også for erfarne toktdeltakarar å sjå denne store og tilsynelatande sløve fisken på nært hald, seier toktleiaren.

Håkjerringa vart skånsamt handsama – ho vart vegen og avla ei hudslim-prøve, før dekkmannskapet på fartøyet sleppte ho raskt ut att i havet. Der symde ho vidare.

Wienerroither sende også video av haien til den danske forskaren Julius Nielsen, som er ein internasjonalt anerkjend håkjerring-ekspert.

– Håkjerringa var ei 3,7 meter lang hoe. Ved hjelp av mageomfanget rekna Nielsen ut at ho vog 645 kilo. Han kunne også opplyse om at håkjerringa er umoden, for hoer modnar ikkje før dei når fire meter.

Håkjerringa er ein av havets oldingar. Livssyklusen til haien går sakte – og dei kan verte uhorveleg gamle.

– Alderen av håkjerringa vert nøyaktig bestemt ved radiokarbondatering av augelinsa, men eksperten Julius anslår alderen på denne til mellom 80 og 100 år. Mogelegvis vart ho altså fødd same år som Svalbard vart norsk!